یارانه یا سوبسید به‌نوعی از کمک مالی گفته می‌شود که از سوی دولت به یک تجارت یا بخش اقتصادی پرداخت می‌شود. نوع دیگر یارانه کمک‌هایی است که از سوی دولت برای افزایش رفاه حال مردم به کالا یا خدمات ارائه‌شده از سوی دولت به مردم داده می‌شود تا رفاه عمومی جامعه افزایش یابد.

براساس تعریف بانک جهانی، یارانه سود اقتصادی است که معمولا دولت‌ها به تولیدکنندگان کالا برای تقویت بازار رقابتی کشور‌ها پرداخت می‌کنند و این یارانه‌ها ممکن است مستقیم یا غیرمستقیم باشد.

انواع یارانه

یارانه‌ها را از نظر نوع می‌توان به ۲ نوع یارانه‌های صادراتی یا یارانه‌های داخلی تقسیم کرد. یارانه صادراتی را دولت‌ها برای ترغیب شرکت‌های خصوصی به صادرات محصول پرداخت می‌کنند و یارانه داخلی نیز کمکی است که دولت‌ها به‌صورت غیرمستقیم به مردم جامعه خود پرداخت می‌کنند.

هرچند تا دوران جنگ‌های جهانی چیزی به‌نام یارانه به‌شکل کنونی آن معنا نداشت و افرادی چون آدام اسمیت، بنیان‌گذار مکتب کلاسیک‌ها، از مخالفان جدی دخالت دولت در فعالیت‌های اقتصادی بودند، بعد از جنگ جهانی دوم و ایجاد تورم و رکود شدید اقتصادی در کشور‌های غربی، مکتب‌های جدیدی نیز در عرصه اقتصاد ظهور پیدا کردند که ازجمله آن‌ها می‌توان به اندیشه‌های اقتصادی کینز اشاره کرد؛ اندیشه‌هایی که عقیده داشتند دخالت دولت در تنظیم و تعادل‌بخشیدن به اقتصاد یکی از وظایف مهم دولت در رشد اقتصادی است.

از نظر دولت‌ها یارانه نوعی مالیات منفی محسوب می‌شود که باید در رده مالیات‌ها در بودجه دولتی لحاظ شود. به این دلیل یارانه را مالیات منفی به‌حساب می‌آورند که این مالیات از طرف دولت‌ها پرداخت می‌شود.

یارانه در ایران

پرداخت یارانه در ایران دارای سابقه‌ای طولانی است، اما تا سال۱۳۵۴ و دورانی که قیمت نفت یک‌باره افزایش یافت، درعملا یارانه چندانی برای افزایش رفاه مردم پرداخت نمی‌شد. پس از انقلاب اسلامی پرداخت یارانه به‌صورت غیرمستقیم و با تزریق به بازار و بخش‌های مختلف تولیدی در دستورکار قرار گرفت.

هدفمندی یارانه‌ها

از نیمه دوم سال۱۳۸۹ و با تصویب مجلس شورای اسلامی پرداخت یارانه‌ها به‌صورت نقدی و به‌حساب هر خانوار با نرخ ۴۵۵۰۰تومان آغاز شد. این یارانه همچنان و بدون تغییر مبلغ به‌حساب سرپرست خانوار‌های ایرانی پرداخت می‌شود. با این توضیح که در سال‌های گذشته بخش زیادی از خانواده‌های پردرآمد جامعه از سوی دولت از دریافت یارانه منع شدند. در لایحه بودجه۹۷ نیز پرداخت یارانه با مبلغ ۴۵۵۰۰تومان به‌حساب سرپرست خانوار‌های نیازمند مدنظر قرار گرفته است و دولت مسئولیت حذف خانواده‌های مرفه را از این فهرست برعهده استانداری‌ها قرار داده است.